اصول درام‌نویسی برای رادیو

ایوب آقاخانی
انتشارات نمایش/ چاپ اول۸۷/ ۲۷۹ صفحه/ ۳۰۰۰ تومان

می‌شه خلاصه‌ش کرد. یعنی تفاوت‌های مهمش با -مثلا- داستان‌نویسی توی ده صفحه خلاصه می‌شه. برای همین توضیحاتی که در مورد پیرنگ و طرح و موضوع و شخصیت و... داده تکراریه. گرچه این دلیل نمی‌شه که این قسمت‌ها باید خذف بشن. منتها احتمالا چیز جدیدی برای گفتن نداره.
خوندن بخش‌های دیگه‌ش مثل تخیل و روایتگری در رادیو و مالکیت میکروفون و پرسپکتیو صدا برای نوشتن نمایشنامه رایویی لازمه.
بعد از این توضیحان یک نمایشنامه‌ی صد و شش صفحه‌ای از خود نویسنده برای نمونه آورده شده به اسم نیم‌تنه‌ی ارغوانی که مایه‌های کارآگاهی داره و تهش شبیه داستان‌های ادگار آلن‌پو تموم می‌شه.

دست به دهان

گاه‌شماری شکست‌های نخستین
پل استر
بهرنگ رجبی
 نشر چشمه/ چاپ اول۸۸/ ۱۴۲صفحه/ ۳۰۰۰ تومان


کتاب این‌طوری شروع می‌شه: "در اواخر بیست و چندسالگی و اوان سی و چندسالگی من دوره‌ای چندساله از سر گذراندم که در آن دست به هرکاری می‌زدم شکست می‌خوردم. ازدواجم به طلاق انجامید، کار نویسندگی‌ام نگرفت، و مشکلات مالی بر سر و رویم آوار شد. منظورم نه فقط افلاص مقطعی یا دوره‌هایی از سفت بستن کمربندها بلکه بی‌پولی مداوم، طاقت‌فرسا و کشنده‌ای‌ست که جانم را تباه کرده و جسمم را برده بود در هراسی بی‌تمام"
داستان یک دوره از زندگی خود پل استره که شدیدا نیاز مالی داشته و کارهای مختلف رو تجربه می‌کرده. مثل رمان‌هاش جذابه و آدم رو ترغیب می‌کنه به خوندن به علاوه‌ی این‌که این‌دفعه داستان زندگی خودشه. سرگذشت جالبی داشته.
ترجمه‌ش خیلی جالب نیست. اصلی‌ترین مشکلش اینه که حتی یک پانویس هم نداره در حالی که خیلی جاها لازم بود. مثلا وقتی در مورد بعضی از کتاب‌ها یا بعضی از آدم‌های مشهور حرف می‌زنه. خیلی جاها هم فعل رو جلوتر آورده که من نمی‌دونم دلیلش چیه.
کاملا به خوندنش می‌ارزه.

روانکاوی فرهنگ عامه

بری ريچاردز
حسين پاينده
نشر قطره/ چاپ اول۸۸/ ۲۶۶صفحه/ ۶۰۰۰تومان

 سه تا بخش اصلی داره. توی بخش اول راجع به شيوه‌ی تحقيق‌های روانكاوانه توضيح می‌ده و توی بخش دوم بررسی موردی می‌كنه از فوتبال و روستا و اتومبيل و كالاها و موسيقی و حومه‌ی شهر. بخش سوم هم تحليل و نتيجه‌گيری نهاييه.

خود نويسنده می‌گه نگاه اين كتاب تقريباً پسافرويديه. تقريباً هر چيزی رو به مسائل جنسی ربط می‌ده. من نمی‌دونم درسته يا نه. مثلاً درباره‌ی فوتبال می‌گه: «همگان می‌دانند كه هدف نهايی از همه‌ی ضربات به توپ، نفوذ به ديگری (يا دقيق‌تر بگوييم، نفوذ به منطقه‌ای مقدس يا ممنوع از طريق يك منفذ) است. توپ را داخل دروازه كردن نوعی فتح جنسی (مردانه) است، كما اين‌كه در عرف زبان عاميانه نيز عبارت ياد شده همين معنا را می‌دهد.» يا مثلاً می‌گه زمين فوتبال بدن مادر رو القا می‌كنه.

يا داخل ماشين رو به رحم تشبيه می‌كنه و می‌گه خود ماشين هم مثل بدن مردانه‌ست كه با فشار راه خودش رو باز می‌كنه.

حرف‌های ديگه‌ای هم راجع به هر كدوم از اين بررسی‌های موردی می‌زنه كه جالبند اما اساس كتاب روی روانكاوی استواره و بيشتر حرف‌هاش در اون زمينه‌ست. يعنی نقد اجتماعی يا فرهنگی نمی‌كنه. بيشتر، تعبيرهای روانكاوانه‌ست از فرهنگ عامه.

حرف، حرف، حرف

دیوید آیوز

حمید امجد
نشر نیلا/ چاپ اول۸۸/ ۲۴صفحه/ ۵۰۰تومان

"نمایشنامه‌ی آیوز سرشار است از اشارات و شوخی‌هایی هم با هملت و شکسپیر و هم با سه نویسنده‌ی نام‌آور دیگر و آثارشان؛ که گرچه کوشش برای شرح و تفسیر تمام آن اشارات و شوخی‌ها می‌تواند این یادداشت را به حجمی بیش از حجم خود نمایشنامه‌ی کوتاه آیوز برساند و این اصلاً نقض غرض و ضایع‌کننده‌ی ظرافت شوخی‌ها خواهد بود، شاید از معرفی بس کوتاه آن سه، پیش از ورود به حرف، حرف، حرف، گریز نباشد."

سه تا شخصیت نماشنامه میمون‌هایی هستند به اسم میلتون و سوییفت و کافکا که پشت ماشین تایپ نشستن و مجبورشون کرده‌ن که هملت بنویسن. مسلماً من خیلی از شوخی‌ها و اشاره‌هاش رو نفهمیدم. اما همین‌قدر که فهمیدم طنز بدی نداشت.

 میلتون   کار تو چطور پیش می‌ره، فرانتس؟ تو به کجا رسیده‌ی؟

کافکا    خب- (آن‌چه را که تایپ کرده می‌خواند) "ک. ک. ک. ک. ک. ک. ک. ک. ک. ک. ک. ک. ک. ک. ک."

سوییفت این دیگه چیه؟ پست‌مدرنه؟

کافکا    بیست خط همینو نوشته‌م.
سوییفت این جور پیش بره هیچ‌چی که نباشه دخل مخ خودشو می‌آره.
کافکا    بیست‌خط همینو نوشتم و بعدش دیگه خشکیدم. گیر کردم. احساس کردم دارم خودمو تکرار می‌کنم.

موش‌ها و آدم‌ها

جان استاین‌بک
سروش حبیبی
نشر ماهی/ چاپ اول۸۸/ ۱۵۴صفحه/ ۲۵۰۰ تومان

جورج و لنی دوتا کارگرن که دارن می‌رن به منطقه های مختلف تا بتونن پول جمع کنن و یه روزی برای خودشون مزرعه داشته باشن. جورج زرنگ و حرفه‌ایه ولی لنی احمق و خیلی پرزور. لنی مدام به خاطر زور زیادش مشکل ایجاد می‌کنه اما جورج ازش حمایت می‌کنه. یعنی با این‌که مدام بهش سرکوفت می‌زنه ولی هواش رو داره.
یک جاهایی ناتورالیستی می‌شه و در کل نگاه خوش‌بینانه‌ای نداره اما این قضیه رو با طنزش کم‌رنگ می‌کنه. گرچه احمق بودن لنی یک جاهایی خیلی باورپذیر نیست اما کل داستان خوبه. توصیفی که از زندگی کارگرهای مختلف می‌کنه، خیالبافی‌های لنی و جورج، صحنه‌ی آخر داستان و...

شب مورد نظر

توبياس وولف

منير شاخساری

نشر چشمه/ چاپ اول۸۸/ ۲۰۵صفحه/۳۰۰۰ تومان


پشت جلد نوشته:‌ او در كنار نويسندگان ديگری چون ريموند كارور و جان آپدايك از بهترين داستان‌كوتاه‌نويسان معاصر آمريكايی است.

همه‌ی داستان‌هاش خيلی خوب بود. قبلاً «گداها هميشه با ما هستند» با همين مترجم و نشر چاپ شده بود ولي اين مجموعه بهتر از قبليه. مثلاً توی داستان زنجير شرحی كه از حمله‌ی سگ می‌ده بی‌نظيره. يك‌جور غم و بدبينی هم توی همه داستان‌ها هست. معمولاً كاری كه می‌خوان رو نمی‌تونن انجام بدن ولی سعی می‌كنن با همين وضعيت كنار بيان و خيلي تقلا نمی‌كنن. نه تا داستانه و سخت می‌شه از بينشون انتخاب كرد ولي من از «برف» و «زنجير» و «شب مورد نظر» و «شعله‌ی آتش» و «گلوله‌ای در مغز» بيشتر خوشم اومد.


«بعضی روزها انتخاب بين نوشتن آگهی ترحيم يا اعلان‌های ازدواج را به عهده‌ی خودم می‌گذاشتند، اما بيشتر وقت‌ها كارم نوشتن آگهی‌های ترحيم بود. آگهی پشت آگهی، از صبح تا شب. پس از چهار ماه كار در اين قسمت فكر می‌كردم همه چيز را درباره‌ی مرگ می‌دانم. اين موضوع اثر بدی رويم گذاشته بود. باعث شده بود با نوعی نخوت بيمارگونه به خودم بنازم، احساس اين‌كه رازی را مي‌دانم كه تا به حال هيچ‌كس حتا درباره‌اش فكر هم نكرده است، و اين باعث شده بود موضع فيلسوفانه‌ی ملال‌آوری درباره‌ی ارزش ايمان، عشق و كار سخت پيدا كنم، آن هم در زمانی كه زندگی‌ام نيازمند همه‌ی اين‌ها بود.»

تاریخ جنون

میشل فوکو
فاطمه ولیانی
نشر هرمس/ چاپ هفتم ۸۸/ ۲۹۶ صفحه/ ۴۸۰۰ تومان

دلیل اول من این بود که فاطمه ولیانی مترجم شنل پاره‌ست وگرنه خودم می‌دونستم که الان برای خوندن این کتاب زوده.
مهم‌ترین بخش کتاب در مورد  تلقی‌های مردم دوره‌های مختلف از جنونه. این قسمت پر از توضیحات تاریخیه و ارجاع‌های مختلف که نیاز به زمینه‌ی قبلی داره.
تقریباً هر صفحه چندتا پانویس داره برای معرفی شخصیت‌هایی که اسم می‌بره و اتفاق‌های تاریخی. درست خوندنش خیلی حوصله و اطلاعات می‌خواد که من نداشتم. گرچه همین‌طوری هم خیلی جاها خوب بود. احتمالاً چند سال بعد خوندنش خیلی مفیدتره.